Khẩu độ trong máy ảnh và độ sâu trường ảnh trong làm phim

Khẩu độ trong máy ảnh và độ sâu trường ảnh trong làm phim

Nếu bạn biết cách điều chỉnh khẩu độ (aperture) trên máy ảnh kỹ thuật số của mình, bạn đã tiến rất gần đến việc làm chủ ánh sáng và đạt được độ phơi sáng hoàn hảo cho bức ảnh. Nếu không hiểu cách sử dụng khẩu độ cũng như cách nó phối hợp với các cài đặt khác của máy ảnh, bạn sẽ gặp bất lợi lớn trong việc tạo ra những hình ảnh và video chất lượng cao. Vậy khẩu độ là gì, và nó hoạt động như thế nào trong việc kể chuyện bằng hình ảnh?

Khẩu độ và mối quan hệ mật thiết với độ sâu trường ảnh (Ảnh minh họa)

Khẩu độ của máy ảnh là gì?

Mặc dù khẩu độ thường được xem là một thiết lập của máy ảnh, thực chất đây là một điều chỉnh của ống kính. Như chúng ta sẽ tìm hiểu, khẩu độ ảnh hưởng đến hai yếu tố quan trọng nhất trong việc tạo ra một bức ảnh đẹp — ánh sáng và độ nét.

Con đường dẫn đến việc tạo ra những bức ảnh và thước phim chất lượng cao bắt đầu từ việc hiểu rõ cơ chế hoạt động của các yếu tố này. Trước khi đi sâu vào các ví dụ và kỹ thuật, hãy bắt đầu với định nghĩa về khẩu độ máy ảnh.

Khẩu độ là khoảng mở của ống kính cho phép ánh sáng đi qua. Khi bạn nhấn nút chụp, khẩu độ của máy ảnh mở ra theo độ rộng đã được thiết lập sẵn, cho phép một lượng ánh sáng nhất định đi vào. Khẩu độ càng lớn thì lượng ánh sáng đi vào càng nhiều, và ngược lại. Khẩu độ được hiệu chỉnh theo đơn vị f/stop, được ký hiệu bằng các con số như 1.4, 2, 2.8, 4, 5.6, 8, 11 và 16. Số f càng lớn thì khẩu độ càng nhỏ — tức là ống kính mở hẹp hơn và ánh sáng đi vào ít hơn.

Hãy tưởng tượng chỉ số f/stop giống như bán kính giữa viền ngoài và lỗ mở của ống kính; một giá trị f/stop cao hơn, chẳng hạn f/16, sẽ đo toàn bộ khoảng cách giữa viền và lỗ — vì vậy khẩu độ sẽ nhỏ hơn. Hãy xem hình minh họa bên dưới để dễ hình dung hơn về nguyên lý cơ bản này.

Khẩu độ lớn vs khẩu độ nhỏ (Ảnh minh họa)

Khẩu độ là một yếu tố không thể tách rời trong nhiếp ảnh, được sử dụng kết hợp với tốc độ màn trập và ISO. Ba thiết lập này tạo thành cái gọi là tam giác phơi sáng, trong đó mỗi yếu tố đều ảnh hưởng trực tiếp đến hai yếu tố còn lại. Điều này đúng với cả nhiếp ảnh lẫn quay phim.

Khẩu độ là một yếu tố không thể tách rời trong nhiếp ảnh, được sử dụng kết hợp với tốc độ màn trập và ISO. Ba thiết lập này tạo thành cái gọi là tam giác phơi sáng, trong đó mỗi yếu tố đều ảnh hưởng trực tiếp đến hai yếu tố còn lại. Điều này đúng với cả nhiếp ảnh lẫn quay phim.

Tam giác phơi sáng (Ảnh minh họa)

Trước khi đi sâu hơn vào khẩu độ, hãy cùng xem qua các video về khẩu độ, tốc độ màn trập và ISO, cũng như cách chúng hoạt động trong tam giác phơi sáng.

Giờ đây, khi chúng ta đã hiểu rõ khẩu độ, tam giác phơi sáng và ISO, hãy cùng đi sâu vào chức năng cụ thể cũng như giá trị câu chuyện mà những thiết lập máy ảnh cơ bản này mang lại.

Khẩu độ máy ảnh và độ phơi sáng

Hãy nhớ rằng, kích thước của khẩu độ sẽ quyết định lượng ánh sáng đi vào ống kính, và từ đó ảnh hưởng đến mức độ phơi sáng của bức ảnh. Tự nhiên mà nói, ánh sáng đi qua ống kính càng nhiều, thì hình ảnh sẽ càng sáng hơn.

Tác động của khẩu độ đến độ phơi sáng (Ảnh minh hoạ)

Nếu bạn đang ở trong một căn phòng có nhiều ánh sáng tự nhiên, một khẩu độ nhỏ hơn có thể là đủ. Mọi thứ đều phụ thuộc vào lượng ánh sáng mà bạn cần. Hãy nghĩ đến con mắt của con người — khi căn phòng trở nên tối, đồng tử của bạn sẽ giãn ra để thu nhận nhiều ánh sáng hơn, và co lại khi bạn ở trong một không gian sáng sủa, đủ ánh sáng.

Stanley Kubrick nổi tiếng với việc sử dụng ống kính do NASA phát triển để quay những cảnh trong Barry Lyndon chỉ bằng ánh sáng từ nến. Ống kính này có độ mở khẩu (f/stop) cực nhỏ, chỉ 0.7, giúp tạo ra những hình ảnh mượt mà, mềm mại và đầy mê hoặc.

Barry Lyndon cho chúng ta thấy mối liên hệ giữa khẩu độ máy ảnh và độ phơi sáng, nhưng đó mới chỉ là bước khởi đầu. Vẫn còn hai yếu tố quan trọng khác cần được xem xét — đặc biệt khi nói đến phơi sáng — đó là tốc độ màn trập (shutter speed) và độ nhạy sáng ISO.

Điều quan trọng là phải hiểu rõ mối quan hệ giữa khẩu độ, ISO và tốc độ màn trập. Ba yếu tố này phối hợp với nhau để tạo ra nhiều phong cách hình ảnh khác nhau, và khi bạn làm chủ được sự kết hợp này, bộ sưu tập ảnh của bạn sẽ trở nên đa dạng, sáng tạo và cuốn hút hơn rất nhiều.

Khẩu độ và độ sâu trường ảnh

Tất nhiên, độ phơi sáng không phải là yếu tố duy nhất bị ảnh hưởng khi bạn điều chỉnh khẩu độ. Khi thay đổi giá trị f/stop, bạn cũng đang tác động đến độ sâu trường ảnh (depth of field).

Độ sâu trường ảnh là vùng có độ nét chấp nhận được, tính từ tiền cảnh đến hậu cảnh. Nói một cách đơn giản, đó là mức độ mờ hoặc rõ nét của khu vực trước và sau chủ thể trong khung hình.

Khẩu độ lớn (tức giá trị f/stop nhỏ) sẽ làm mờ hậu cảnh và tạo ra độ sâu trường ảnh nông (shallow depth of field). Ngược lại, khẩu độ nhỏ (tức giá trị f/stop lớn) sẽ mang lại độ sâu trường ảnh sâu hơn, giúp hậu cảnh rõ nét hơn. Đây chính là điều được gọi là độ sâu trường ảnh sâu (deep depth of field).

Ví dụ về khẩu độ trong độ sâu trường ảnh
Một giá trị f/stop thấp sẽ tạo ra hiệu ứng mờ mạnh ở tiền cảnh và hậu cảnh. Điều này đặc biệt lý tưởng cho ảnh chân dung, hoặc bất kỳ bức ảnh nào mà bạn muốn làm nổi bật chủ thể và tách họ khỏi nền.

Hãy nhớ rằng, giá trị này thường là các con số nhỏ như f/1.8 hoặc f/2.8. Trong điện ảnh, độ sâu trường ảnh nông (shallow depth of field) được sử dụng rất linh hoạt và mang lại giá trị cảm xúc cao. Hãy xem một phân cảnh trong phim Her — dù nhân vật trải qua nhiều cung bậc cảm xúc khác nhau, vùng lấy nét nông vẫn luôn hướng ánh nhìn của người xem vào nhân vật chính, giúp chúng ta kết nối sâu sắc hơn với cảm xúc của họ.

Ngược lại, giá trị f/stop lớn sẽ tạo ra hình ảnh sắc nét hơn, rất phù hợp cho các bức ảnh phong cảnh cần độ sâu trường ảnh sâu (deep depth of field). Bức ảnh minh họa bên dưới chắc chắn đã được chụp với khẩu độ lớn, chẳng hạn như f/16 hoặc f/22, để giữ mọi chi tiết từ tiền cảnh đến hậu cảnh đều rõ nét.

Độ sâu trường ảnh sâu (Ảnh minh họa)

Độ sâu trường ảnh (DOF) không chỉ là một khái niệm kỹ thuật trong nhiếp ảnh và điện ảnh, mà còn là một công cụ nghệ thuật đưa câu chuyện đến khán giả thông qua hình ảnh. Việc hiểu và điều khiển DOF cho phép người sáng tạo dẫn dắt ánh nhìn của khán giả, tạo cảm xúc, và định hình cách người xem cảm nhận về không gian, nhân vật và câu chuyện.

Dù là độ sâu trường ảnh nông giúp tập trung vào chủ thể, hay độ sâu trường ảnh sâu mang đến toàn cảnh rộng lớn và chi tiết, cả hai đều đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng ngôn ngữ hình ảnh. Cuối cùng, nắm vững DOF chính là nắm quyền kiểm soát cảm xúc và ý nghĩa trong từng khung hình.