Giỗ Tổ sân khấu – Biểu tượng văn hóa và niềm tin của những người làm nghệ thuật

Mỗi năm, vào ngày 12 tháng 8 âm lịch, khắp các sân khấu lớn nhỏ, từ nhà hát, đoàn cải lương, kịch nói, đến các ê-kíp làm phim, quay quảng cáo TVC đều có chung một nghi thức: dâng hương tưởng nhớ Tổ nghề sân khấu. Với nghệ sĩ, đây không chỉ là nghi lễ tâm linh, mà còn là một điểm tựa tinh thần – nơi họ tìm thấy sự tri ân và lời nhắc nhở về trách nhiệm với nghề.

Ekip Xuân Tiên Production cúng giỗ Tổ nghề sân khấu - nghệ thuật

Nguồn gốc và câu chuyện dân gian

Có nhiều cách lý giải về ngày này. Một số tài liệu cho rằng 12/8 âm lịch vốn là ngày giỗ ông Bạch Mi Thần bên Trung Quốc – tổ của những nghề ca kỹ. Nhưng trong dòng chảy văn hóa, người Việt đã kiến tạo câu chuyện riêng. Truyền thuyết dân gian kể rằng, ba vị hoàng tử Càn,Chơn, Chất (có dị bản chỉ nhắc đến hai người) mê xem hát đến mức bỏ ăn bỏ ngủ, rồi lén rời cung điện theo gánh hát. Họ mất trong một vụ hỏa hoạn khi đang ẩn trong bộng cây vông nem. Ngày ấy rơi vào 12 tháng 8 âm lịch, và được tôn làm ngày Giỗ Tổ Hát Bội.

Từ đó, mỗi năm người nghệ sĩ Việt lại thắp hương tưởng nhớ “Tam Vị Thánh Tổ” cùng nhiều bậc tiền nhân khác. Trong không gian cúng tổ, ta thấy bàn thờ chính của Tam Vị Thánh Tổ, hai bên có Hội đồng Lưỡng Ban, Thập Nhị Công Nghệ, thờ kép võ, kép hề, thậm chí cả những người từng giúp đỡ gánh hát trên đường lưu diễn. Đây không chỉ là tưởng niệm, mà còn là một hệ thống biểu tượng văn hóa, nơi mỗi nghệ sĩ tìm thấy “cộng đồng tâm linh” của mình.

Ekip Xuân Tiên Production cúng giỗ Tổ nghề sân khấu - nghệ thuật

Giỗ Tổ – không chỉ của hát bội

Có ý kiến cho rằng giỗ Tổ chỉ dành cho hát bội, nên ca sĩ, diễn viên, người mẫu, đạo diễn, quay phim quảng cáo, nhạc công, vũ công, hay cả những người làm phim ngắn, clip ngắn… tham gia đều chỉ là “ăn theo”. Nhưng quan điểm ấy đã bị vượt qua từ lâu. Bởi thực tế, Giỗ Tổ sân khấu là giỗ của tất cả những ai sống bằng ánh đèn, bằng nghệ thuật trình diễn và sáng tạo hình ảnh.

Tổ hát bội không sáng tạo ra điện ảnh, không làm ra tân nhạc, cũng không viết kịch bản TVC quảng cáo. Nhưng điều cốt lõi là: nghệ sĩ Việt Nam chọn quay về với dân tộc, chọn một ngày để tri ân, để nhắc nhở mình sống và sáng tạo cho xứng đáng với nghề. Vậy nên, bất kể là đứng trên sàn diễn cải lương hay đứng sau máy quay phim quảng cáo, ngồi dựng một clip ngắn trên máy tính hay chỉ là một nhiếp ảnh gia đường phố – tất cả đều có quyền và có niềm tự hào khi thắp hương ngày Giỗ Tổ.

Ekip Xuân Tiên Production cúng giỗ Tổ nghề sân khấu - nghệ thuật

Tổ nghề nhiếp ảnh – nhánh riêng của ánh sáng

Trong bức tranh rộng lớn của sân khấu và nghệ thuật thị giác, nhiếp ảnh có một vị trí đặc biệt. Người được tôn là tổ nghề nhiếp ảnh ở Việt Nam có nhiều tranh luận: có nguồn cho rằng đó là Nguyễn Lan Hương (1887 – 1949), chủ hiệu Hương Ký ở phố Hàng Trống – Hà Nội; có nguồn lại nhắc đến Đặng Huy Trứ, vị quan triều Nguyễn từng mang máy ảnh từ phương Tây về Việt Nam. Dù là ai, họ đều là những người tiên phong mở ra con đường mới cho nghệ thuật ánh sáng, để ngày nay nhiếp ảnh không chỉ là lưu giữ ký ức, mà còn đồng hành cùng điện ảnh, quảng cáo, thời trang, và hàng ngàn lĩnh vực sáng tạo khác.

Ekip Xuân Tiên Production cúng giỗ Tổ nghề sân khấu - nghệ thuật

Niềm tin và biểu tượng văn hóa

Đặc biệt, vào ngày 04 tháng 01 năm 2011, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 13/QĐ-TTg, chính thức lấy ngày 12 tháng 8 âm lịch hằng năm là “Ngày Sân khấu Việt Nam”. Đây là sự khẳng định rằng Giỗ Tổ không chỉ là một nghi lễ của giới nghệ sĩ, mà đã trở thành một di sản tinh thần của dân tộc.

Quyết định số 13/QĐ-TTg, chính thức lấy ngày 12 tháng 8 âm lịch hằng năm

là “Ngày Sân khấu Việt Nam”

Với những người làm nghệ thuật hôm nay – từ những nghệ sĩ đứng trên sân khấu, những người thầm lặng nơi hậu trường, đạo diễn, quay phim, biên kịch, đến các công ty sản xuất phim, công ty quảng cáo, ê-kíp dựng TVC – Giỗ Tổ chính là lời nhắc nhở: hãy sống và sáng tạo sao cho xứng đáng với niềm tin mà tiền nhân để lại.

Ekip Xuân Tiên Production cúng giỗ Tổ nghề sân khấu - nghệ thuật

Nhân dịp này, Xuân Tiên Production cũng thành kính dâng mâm cúng Tổ nghề, như một cách bày tỏ lòng biết ơn đến các bậc tiền nhân. Đội ngũ chúng tôi – từ quay phim quảng cáo, dựng TVC, đến sản xuất phim ngắn, clip ngắn – đều hiểu rằng mỗi khung hình, mỗi câu chuyện đều là sự tiếp nối di sản của nghệ thuật sân khấu và nhiếp ảnh Việt Nam. Đó không chỉ là công việc, mà là niềm tin, là trách nhiệm với nghề và với khán giả.

Ekip Xuân Tiên Production cúng giỗ Tổ nghề sân khấu - nghệ thuật